Wielkopolskie Towarzystwo Genealogiczne GNIAZDO

Szanowni Państwo,
zwracam się z prośbą o pomoc w interpretacji słów "mało wolny". Natrafiłem się na nie w odniesieniu do rolników w okolicach Krotoszyna. Nowa Wieś - parafia Rozdrażew oraz Wróżewy parafia Lutogniew. Na potwierdzenie słów poniżej wycinki z aktów:
1) Stanisław Banaszek - ur Jana Banaszka rok 1827, później w aktach urodzenia rodzeństwa jest określany jako chałupnik, colonus.
2) Akt urodzenia Adnrzeja Osucha 1820 rok, rodzice Wojciech Osuch i Elżbieta Mogiełka - mało wolnych.

Proszę o sugestie jaki był status tych osób, co mogli posiadać, czy byli wolni, na jakich zasadach funkcjonowali?

Z góry dziękuję za pomoc!
Jakub

małochętny - niezbyt ochoczy, małodobry/małolepszy - nieludzki (np. o kacie), małomądry - głupawy, małosilny - siły niewielkiej, itd.

Zatem: małowolny = poddany?

_________________
Pozdrawiam - Bartek

HIC MORTVI VIVVNT ET MVTI LOQVVNTVR. A dbałość o naukę jest miłość.

Poddaństwo zniosła konstytucja z 1807 r., więc to raczej nie to.

_________________
Pozdrawiam
Henryk Krzyżan

Wolny chłop «w dawnej Polsce: chłop mający własne gospodarstwo na prawie czynszowym» [majacy gospodarstwo z należną pełną liczbą łanów]
Mało wolny rozumiałabym czytając powyższe, jako chłop mało rolny, mający połowę łanów.
Porównaj kmieć i półkmieć.

Tak mi podpowiada moja logika, rozumowanie niczym nie udokumentowane.

_________________
Pozdrawiam Danka

Nie umiera ten, kto trwa w pamięci żywych.
ks. Jan Twardowski

Myślę, że chodzi o chłopów na prawie olęderskim ewentualnie o okupników na innym prawie. Mimo, że byli wolni od pańszczyzny, to byli związani kontraktem. Musiało na tę sytuację powstać jakieś lokalne określenie (neologizm).Okolice Nowej Wsi były w dużej części zamieszkane przez olędrów (Niemców i Polaków).
Pozdrawiam
Janusz

Drodzy Państwo,
dziękuję za Wasze opinie, podpowiedzi.
Przestudiowałem reces regulacyjno-separacyjny z 1844 roku Nowej Wsi. Wg treści we wsi było:
- 9 gospodarstw chałupniczych zaciężnych ok 30 mórg
- 18 komorniczych zaciężnych ok 10-20 mórg
- 4 duże kmiece wolne 80-135 mórg
- 7 małych kmiecych wolnych (w tym moi przodkowie Wojciech Osuch i Elżbieta z Mogiełków ok 71 mórg).
- 2 chałupnicze wolne.
- 10 budziarzy czyli chałupników,
- 3 komorników.
Jeśli są to morgi małe to mieli ok 18 ha czyli +/- jedną włókę.
Pozdrawiam,
Jakub

Początkowo chłopi pańszczyżniani pracowali na ziemi określanej jako pańszczyżniana,
ale w póżniejszym okresie wielu z nich miało do dyspozycji „ wolne grunta”, a z kolei dość sporo wolnych ludzi gospodarowało na ziemi pańszczyżnianej.
Bogaty chłop pańszczyzniany stawał się ważniejszą osobą we wsi niż człowiek wolny, a biedny.

Sama idea „ wolnego i niewolnego” zawierała trudne do wytłumaczenia niuanse, które dość szybko znalazły zastosowanie,
a razem z nimi pojawił się cały szereg łacińskich określeń „ niewolnego” mancipium, servus, colonus, lidus, collibertus, nativus.
W tym przypadku użyto określenia mało wolny.
Czyli był człowiekiem wolnym, ale pracował na nie swojej ziemi.

Również sama ziemia klasyfikowana była jako wolna i pańszczyżniana. Co oznaczało iż z danego obszaru istniało odpowiednie zobowiązanie w postaci renty lub zapłaty odrobkowej.

Zródło:
„ Życie w średniowiecznej wsi” Joseph Gies, Frances Gies

Pozdrawiam,
Mirka G.

Ale to nie ta epoka, średniowiecze to zupełnie inne wieki.
Uwłaszczenie chłopów w W. Ks. Pozn. miało miejsce w XIX w.

Jakub wyraźnie pisze:

Przodkowie Jakuba zostali uwłaszczeni, czyli otrzymali ziemię na własność. Od tego momentu mogli tą ziemią swobodnie dysponować, tzn. sprzedać itd.

_________________
Pozdrawiam Danka

Nie umiera ten, kto trwa w pamięci żywych.
ks. Jan Twardowski

Jasne, że procedurę w Wielkim Księstwie Poznańskim rozpoczęto wydając w 1823r ustawę, która wprowadzała podstawowe zasady regulacji. Ustawa regulacyjna objęła chłopów we wszystkich dobrach prywatnych i państwowych. Uwłaszczenie przewidziano jako dobrowolny układ między panem, a chłopem a inicjatorem mogła być każda ze stron. Różnica polegała na tym iż dziedzic musiał dostać odszkodowanie , które obliczano na podstawie przeliczeń feudalnych na zboże według jego przeciętnej ceny na przestrzeni ostatnich lat. Tak obliczone odszkodowanie mogło być spłacone w ziemi, w gotówce lub w naturze, a nawet w formie odrabiania pańszczyzny [ do 24 lat] lub 25- krotną wartość spłacaną od razu lub ratalnie. Wobec tego do czasu aż nie spłacono odszkodowania ziemia nie była własnością chłopa to się samo przez się rozumie. Był on wolnym człowiekiem, ale pracował na ziemi pańskiej spłacając odszkodowanie.

Dopiero ustawa z 1850 roku położyła kres stosunkom feudalnym na wsi. Aktami z 1848- 1850 zniesiono ostatecznie szereg uprawnień feudalnych , które do tego czasu przysługiwały dziedzicom. Ostatecznie zawieranie umów regulacyjnych miało nastąpić w 1858 roku, a dzięki utworzeniu banków rentowych spłaty zobowiązań chłopskich skończyły się definitywnie w połowie lat 70.

Pozdrawiam,
Mirka G.