Wielkopolskie Towarzystwo Genealogiczne GNIAZDO

Fragmenty regestru rzeczy spisanych w skarbcu złotowskim na podstawie testamentu 1685/64 Stefana Adama z Grudny Grudzińskiego.

Stefan Adam z Grudny Grudziński [* około 1658 + 1687] syn Andrzeja Karola wojewody poznańskiego i Marianny ze Święcickich, rotmistrz królewski [od 1679] i podstoli koronny [1677-1687] właściciel potężnego majątku w Wielkopolsce [ klucze falmierowski, łobżeński, krajeński, radownicki, potulicki, skicki, boguniewski i wieleński]. W 1676r poślubił Konstancję córkę Władysława Niemojewskiego. Małżeństwo zawarte pod przymusem zapewne unieważniono. W 1683r poślubił Wiktorię Trzebuchowską, która po jego śmierci wyszła za mąż za Stanisława Mikołaja Mycielskiego. Zmarł bezpotomnie.

[…] Rzędy, siądzenia, szable Panu Pawłowi Działyńskiemu wojewodzicowi kaliskiemu[...]

Rzędy:
Rząd usarski złocisty turkusami sadzony.
Rząd drugi usarski turkusikami sadzony złocisty.
Rząd trzeci złocisty wielki.
Rząd pstro złocisty z puklami na wierzchu.
Rządzik pstro złocisty kręconą robotą.
Rząd wielki kamieniami sadzonymi w szufladzie z popręgiem z olstrami i strzemionami srebrnymi.
Łańcuch usarski srebrny.
Kałkan bogaty kamieniami sadzony.
Kałkan zdobyczny turecki.
Kałkan trzeci turecki dawny.

Sadzenia:
Sądzenie oprawne aksamitne bogate tureckie.
Sądzenie usarskie kamieniami sadzone z strzemionami sadzonymi.
Kulbaka aksamitna czerwona turkusami sadzona z strzemionami sadzonymi.
Kulbaka turecka bogata aksamitna czerwona.
Kulbaka złocista czerwona haftowana.
Kulbaka polowa z olstrami.
Siodło stare aksamitne tureckie.
Wojków numerów sześć, płatów czerwonych dwa, płat koralowy, płat z poduszką fioletowy

Szable:
Czeczuga złocista z paskami.
Ordynka blachmalowa.
Ordynka złocista z zielarzem tureckim.
Czeczuga biała w srebro oprawna z paskami w srebro oprawnemi.
Szabel turecki dwie w srebro oprawnych.
Szabla krzywa w srebro oprawna.
Szabla w bułat oprawna z rękojeścią białą.
Szabla angielska w prostej oprawie.
Szabla prosta z srebrnym kapturkiem i drotm.
Maciek dawny w pierze złomany.
Miekutów dwa.

Inszy zaś munderunek mój, jako suknie, pancerze Jego Mci Panu Wojewodzicowi inowrocławskiemu [ zapewne dotyczy Jakuba Szczawińskiego, syna wojewody inowrocławskiego].

Karwasze.
Karwaszów para turkusami sadzone.
Misiurka.
Karwaszów złocistych tureckich dwie parze.
Łapci z rękawicami w parze, do nich misiurek takiejże roboty złocistych dwie.
Karwaszów w srebro oprawnych para.
Naprysk turecki kamieniami sadzonymi.
Koncerz wielki turkusami sadzony.
Jandziar mniejszy srebrny.
Jandziar zielony rubinami sadzony.
Buzdygan złocisty srebrny.
Sajdak złocisty bez misiurki.
Sajdak blachmalowy złocisty z misiurką w srebro oprawną wybijaną.
Kańczuk srebrny i plec srebrna.
Kańczuk drugi turecki w srebro oprawny.
Pistoletów para złotem nabijanych.
Pistoletów para prosta.
Krócic śrubowanych para.
Guldynek złocistych perłową macicą sadzonych para.
Czeszynek takąż robotą par trzy numero sześć.
Muszkietów kością sadzonych cztery.
Rusznica gwintowana jedna.
Rusznica kością sadzona jedna.
Fuzji różną robotą- trzy.
Guldynek u masztalerzów dwie.
Kusza żelazna.
Musat turecki w srebro oprawny.

Szaty
Kontusz aksamitny czarny z białą lamą podszyty.
Sukienny koralowy lamą białą podszyty.'
Kontusz fioletowy z lamą w kawirty podszyty.
Kontusz purpurowy sukienny kitajką podszyty.
Kontusz sukienny pomarańczową kitajką poszyty.
Kontusz izabelowy sukienny sobolami podszyty.
Kontusz tercylenowy jonotami podszyty.
Kontusz tercylenowy.
Kontusz koralowy sukienny kitajką w kostkę podszyty.
Kontusz fioletowy królikami podszyty białemi,sobolami opuszczony.
Kontusz fioletowy złocisty w karpiową łuskę.
Żupan niebieski w kwiaty złote.
Żupan koloru złocistego w kwiaty złote.
Żupan biały lamowy w kwiaty.
Żupan materii złocistej w prążki.
Żupan kindiakowy stary.
Żupan atlasowy biały.
Żupan kitajkowy izabelowy.
Żupan biały dymowy.
Kaftan złocisty długi.
Kaftan gruby kitajkowy.
Kaftan biały dymowy.
Kaftan łosi aksamitny podszyty.
Kierejka sukienna zielona kitajką podszyta.
Kierejka karmazynowa.
Kierejka na murzyna i z żupanem kitajkowym.
Ubranie tercylenowe lamą podszyte.
Ubranie purpurowe lamą podszyte.
Katanka pacholska karmazynowa z guzami srebrnymi jedna.
Katanka pacholska bez guzów jedna.
Kontuszów masztalerskich i wożniczych cztery.
Der karmazynowych angielskich dwie.
Pokrowiec karmazynowy angielski z kozła do karety.
Wacek bogaty zielony.
Kindiaku tureckiego sztuk dwie.
Czapka fioletowa z opuszką łabędziową.
Chustek szytych złotem i srebrem trzy.
Chustka zielona w prążki srebrne.
Chustka czerwona srebrem szyta.
Chustek białych jedwabiem szytych trzy.
Pas turecki w prążki slaki?? złote.
Pas turecki biały z kwiatami złotemi jedwabiem szyty.
Pas biały wielki wszytek srebrem, złotem i jedwabiem szyty.
Pas czerwony w promienie slaki ?? złote.
Zawojów białych z kwiatami – dwa.
Zawojów prostych białych dwa- trzeci włosiany.
Kosiula kitajkowa turecka.
Taśma turecka.
Koncha z ślimaka morskiego.
Dynia turecka.
Łotka kryształowa w puzderku.
Szklenica kryształowa w puzderku.
Łyżek tureckich dwie.
Zamek szmelcowany cudzoziemski.
Brewiarz z miniaturami.
W aksamicie czarnym galanteria kościół figurująca.
Koncha wężowa.
Effigies kawalera z damą z wosku na szkle.
Futra z podkontusza izabelowego.
Sobole do opuszczenia tylko od kontusza czerwonego.
Jąnoty czarne.
Gronostaje z podkontusza złocistego.
Sztuka soboli.
Sobole dwa.
Sukienka z charta brzuszkami podszyta.
Sukienka z charta lamowa.
Wilków wyprawnych siedem.
Skór jelenich wyprawnych pięć.
Kit strusich od koni sześć w mosiądz oprawnych.
Łuk wielki jeden pomniejszych, dwa tureckich.
Róg jednorościowy w puzderku.
Pacholskich szabeltasów siedem srebrnych.
Szabla w srebro oprawna.
Obuch w srebro oprawny.
Cyna
Cyny angielskiej mis wielkich ośm.
Mis gdańskich siedem.
Mezerin sztuk do nich óśm.
Mezerin sztuk do nich cztery.
Półmisków niezażywanych ośmnaście.
Talerzy nowych puzder dziesięć.
Prawd wielkich dwie.
Prawd mniejszych od półmisków dziesięć.
Służba angielska.
Czapka zielona od zawoju turecka.
Czapek dwie błękitnych.
Hakownic cztery.
Warcabnic dwie.
Kutasy od koni w pudle.
Boty tureckie podszyte żółte.
Kubek kokowy w srebro oprawny.
Gałek od karety złocistych sześć.
Obicia adamaszkowego bretów cztery czerwone z żółtem.
Obuch wielki żelazny.
Zbroi ze wszystkich przodków samych siedem.
Zbroi usarskich z szyszakami i naręczakami dwie.
Kardubów bez naręczaków z szyszakami trzy.
Karwaszów zielonych par trzy.
Misiurek także dwie.
Lampart wielki atłasem podszyty.
Pancerzy dwa.
Myśliwskie rzeczy:
Obrąż aksamitna z srebrnemi literami z brytana.
Obrąż aksamitnych z srebrnemi literami pięć.
Swor aksamitnych srebrnych dwie.
Trąba żubrza wielka w srebro oprawna.
Trąba z ślimaka morskiego.
Stajnia, psiarnia królowi Jego Mci.
Czołdary i dywdiki
Czołdar bogaty perłami haftowany z franzlą złotą.
Czołdar haftowany mały , bogaty srebrem i złotem.
Czołdar biały złotem haftowany.
Pokrowiec aksamitny z siodła niemieckiego z olstrami z koroną złota.
Czołdar czerwony złotem haftowany aksamitny.
Dywdyków tureckich różną robotą trzy.
Burek dwie u jednej cefy złociste.
Bończuków z srebrnemi gałkami cztery.
Pokrowców kitajkowych sześć.
Obicia
Obicia złocistego bret zielony, bret czerwony.
Aksamitnego bretów dwadzieścia i siedem.
Obicie złociste do Częstochowy i szpalery piękne.
Obicie aksamitnego burkatelowego czerwonego bretów numero dwadzieścia i cztery.
Obicie aksamitne i szpalery stare.
Obicia karmazynowego adamaszkowego bretów czterdzieści.
Obicia pstrego tureckiego sztuka jedna wąska.
Obicie atłasowe w kwiaty.
Ostatek do kościoła złotowskiego.
Kobierców jedwabnych złotych siedem.
Nakrycie na stół zielone tureckie złotem i jedwabiem haftowane.
Szpalerów nowych z osobami sztuk ośm.
Szpalerów starszych Józefa historia sztuk ośm.
Dywanów wielkich siedem.
Dywanów małych z tymi co w stołowej izbie , jedenaście.
Zwierściadeł złocistych dwa.
Zwierściadło indyjskie wielkie.
Gabinetów indyjskich dwa.
Stolik takąż robotą i lustry dwie.
Szkatuła indyjska takąż robotą wielka.
Puzdro hebonowe z flaszami slofowanemi, z śrubami srebrnymi złocistemi.
Puzdro od wódki , w którym 100 flasz stoi.
Szkatuła cyprysowa z munimentami prawnemi.
Szkatuła żelazna z munimentami prawnemi.
Szkatuła wielka żelazna od piniędzy.
Lutnia w słoniowej kości, druga prosta.
Wiola dankforowa.
Skrzypce jedne.

[…] Księdzu Gawareckiemu pięćset złotych, Roszkiewiczowi dwa tysiące złotych i tę parę koni z kolasą, co tu siwe. Lejtmanowi tysiąc złotych i tę kobietę co tu jest siwa. Chłopcu Iwońskiemu pięćset złotych, Różańskiemu złotych trzysta. Pachołkowi złotych trzysta, Matysowi złotych półtorasta. Trębaczom zasługi zapłacić i krom tego po dwóchset złotych darować. Tych wszystkich moich poddanych , co byli ze mną uwalniam z poddaństwa […]
[…] Sług moich żegnam, dziękując im za wierne zasługi, którym zapisuję i leguję testamentem po trzy tysiące jako to Grodzkiemu, Stawickiemu, Stanisławowi Gogolewskiemu. Wierzelskiemu staremu tysiąc złotych. Diworciątce *i dzieciom jej jeżelim co winien, niech mnie Bóg ogniem potępienia karze krom kilka kardubów , które są w skarbcu. Te będzie odebrać[...]

*W testamentach często odnotowywano słowo diworciątka lub wydżganka. Jak można się więc domyślać z w/w cytatu słowo to dotyczyło kobiet posiadających dzieci, a przebywających na dworze.
Nie odnalazłam w posiadanych słownikach jego znaczenia.

Zachowano pisownię oryginalną.

Żródło: „ Testamenty szlacheckie z ksiąg grodzkich wielkopolskich z lat 1981- 1700” Paweł Klint

Ciekawostka:
Słowo ułan pochodzi z języka tatarskiego. Szlachcice mieli możliwość nauki języka tureckiego poprzez wydane wówczas słowniki i podręczniki, ale niewielu z nich korzystało. Prawie każdy za to nosił pas kontuszowy zapożyczony z Turcji i Persji.

Pozdrawiam,
Mirosława Giera

Bardzo się cieszę z tego postu, niezwykle ciekawy pod kilkoma względami. Oczywiście historycznym, obyczajowym, jak i gratka dla tych, którzy interesują się orężem polskim z przełomu XVII-XVIII wieku.
Swoją drogą musiał być dobry człowiek z rotmistrza królewskiego Grudzińskiego, nie zapomniał nawet o sługach swoich, a co więcej uwolnił ich z poddaństwa. Pozdrawiam.

_________________
--------------------------
Pozdrawiam, Danka

Testament Reginy z Żydowskich wdowy po Janie z Rydzyny Pawłowskim 1646/1
Regina (+1646/50] córka Sebastiana Żydowskiego, dziedzica w Jankowie Małym , od około 1595r żona Jana Pawłowskiego właściciela Przyborówka w powiecie poznańskim
[…] a dworzec odkazuję Janowi Pawłowskiemu [ chorąży w chorągwi Bogusława Leszczyńskiego] syn Jana i testorki]. Co stronę Urszuli sługi mojej przeszłej którąm ja już za mąż wydała, ma już ode mnie dość. Za czym oprócz wolności w testamencie mianowanej, przy której im zostawuję , nic więcej nie naznaczam […]

Testament Jana Boguckiego 1656/11
Jan Bogucki [+ 1656r] syn Andrzeja i Małgorzaty z Kurowskich Dziedzic połowy Kurowa w powiecie konińskim oraz od 1623r właściciel Wszołowa w powiecie kaliskim. Jego pierwszą żoną była Katarzyna z Biernackich, drugą Barbara Ossowska córka Stanisława z Tuchorzy Ossowskiego i Katarzyny z Krzyckich , trzecią Katarzyna Mieszkowska córka Mikołaja Mieszkowskiego i Zofii z Chłapowskich
[…] Także Dorotę Piotrównę poddaną i wychowankę moję daję i na sąd Boży pod przysięgą, aby onę od poddaństwa uwolniwszy, małżonce mojej do usług oddali.

Testament Stanisława z Bnina Śmigielskiego z marca 1657roku i suplement do testamentu z 13 marca 1657r.
Stanisław Śmigielski [+ po 1657] syn Jana i Katarzyny z Grocholskich. Przed 1621 rokiem poślubił Katarzynę córkę Jana Zdzarowskiego.
[…] „ Marcina z Oporowa rodowica syna Kubackiego, za rzecz słuszną uważam, abym od poddaństwa uwolnił , bo z dzieciństwa jego na chlebie i posługach moich wychowałem i wyćwiczełem go, który iż mi to przez lat kilka dwadzieścia zasłużeł , tedy i ja nadgradzając jego posługi , chcę aby wolnym został. Jakoż od tej godziny uwalniam go i wolnym czynię i bezpiecznym czynię od wszelkiego poddaństwa sukcesorów moich, wolnym czynię na czasy wieczne i z dziećmi, z tym jednak dokładem aby mi do skonania dosłużeł i ciało pochował, A gdzieby inaczej chciał czynić , albo nie uczynieł , tedy tę jego libertacją kasuję i chce, aby nieważna beła […]

Testament Stanisława Goszczyckiego 1658/2
Stanisław Goszczyński [+ po 1658] syn Jana ze Średnich Goszczyc w powiecie płockim, właściciel części wsi Grzybowo Wódki w powiecie gnieznieńskim. Przed 1631 poślubił Annę córkę Grzegorza Ruchockiego , a przed 1643r Katarzyną córkę Macieja Małachowskiego. Zmarł za pewne bezpotomnie.
[…] Sierockiej krowę odkazuję, także złotych dwanaście, które za pracę odkazuję i z poddaństwa uwalniam[...]

Testament Stanisława z Grochowisk Strzeleckiego 1668/90
Stanisław z Grochowisk Strzelecki + po 1668r syn Jana i Zofii ze Spławskich. Dziedzic wsi Rakczyn [Rąbczyn], Nowa Wieś, Zamysłowo i Kożlanka w powiecie kcyńskim
[…] Wojciecha starego myśliwca, także Wojtaszka od legawego myślistwa, któregom miał, tych od poddaństwa uwalniam i aby od nikogo przyniewalani nie byli, na sumienie obowięzuje. Także i Jędrycha wożnicę uwalniam od poddaństwa […] Gospodyni Gertrudzie imieniem, która jest księgami grodzkimi kcyńskimi uwolniona i z dziećmi tej aby złotych trzysta oddane były , proszę i bydło to, które przychowała sztuk dziewięcioro , aby jej oddane było i wolno jej odegnać tam, gdzie się jej podobać będzie. Córkom tejże gospodyni naznaczam każdej z nich po sto złotych[..]

Testament Hieronima Pogorzelskiego starosty powidzkiego 1671/117
Syn Andrzeja kasztelana przemęckiego , wymieniany jako starosta powidzki w latach 1650-1671r dziedzic Szelejewa. Przed 1650r poślubił Annę córkę Piotra z Miłosławia Górskiego i Katarzyny z Miękiskich, a przed 1660r poślubił Annę z Niemojewskich. Testor zmarł zapewne bezpotomnie.
[…] Jaśkowi złotych dwieście. Krajewskiemu złotych dwieście, którego od poddaństwa uwalniam. Wojtaszkowi złotych pięćdziesiąt i jego wzajem od poddaństwa uwalniam. Maciejowi kucharzewi złotych sto, którego wzajem od poddaństwa uwalniam. Stangretowi złotych pięćdziesiąt , którego wzajem od poddaństwa uwalniam […]

Testament Wawrzyńca Stanisława Przyborowskiego podczaszego kaliskiego 1673/143
Syn kasztelana biechowskiego i Zofii z Gembickich. Pierwszą żoną była Katarzyna z Szołdrskich, drugą zaś Marianna córka Jana Cerekwickiego i Katarzyny z Modrzewskich.
[…] Marcin syn Bartłomieja szewca rodzica i poddanego własnego z Fabianowa, ponieważ mi poczciwymi postępkami swymi dobrze zasłużył wszelką życzliwością, tedy onego manumitto od poddaństwa uwalniam i wielebnego księdza Kazimierza syna swego proszę, aby i to pro rato et grato konfirmował […]

Testament Dobrogosta Jaskóleckiego 1676/162
Syn Jana, Od 1653r właściciel wsi Sławno w powiecie poznańskim. Przed 1647rokiem poślubił Annę córkę Jana Szczanieckiego i zapewne Ewy z Szołdrskich.
[…] Malchra Lipnickiego wychowańca i sługę mego dawnego cale i z dziatkami jego uwalniam i wolnym post fata mea czynię i dwieście złotych za zasługi jego naznaczam i żeby w tym wszystkim dosyć mu się jak najprędzej stało i żeby od dziatek ani przymuszony i turbowany nie był […] Do szpitala lubaskiego naznaczam sto złotych

Testament Andrzeja Skaraszewskiego 1678/8
Syn Wojciecha , właściciel wsi Niałek Wielki w powiecie kościańskim. Przed 1663r poślubił Zofię córkę Stanisława Szczodrowskiego i Izabeli z Mikołajewskich.
[...] Poddanych i wychowańców moich , mianowicie Kubickiego wychowańca po śmierci mojej jak i małżonki mojej wolnych od poddaństwa czynię, któremu za wierne i życzliwe usługi jego sto złotych i żrzebica odkazuję. Krystkową i z dziećmi jej także wolną czynię , której dwadzieścia grzywien , krowę i wieprzka odkazuję. Hanuszkę kucharkę także wolną czynię , której także dwadzieścia grzywien , krowę i wieprzka odkazuję. Hanuchnę dziewczynę także wolną czynię , której także dwadzieścia grzywien , krowę i wieprzka odkazuję. Takim jednak sposobem , aby po śmierci obojga nas dopiero od poddaństwa wolnymi, do których dziatki moje tak synowie jako i córki moje należeć nie będą ani ich poddaństwa ani usług swoich przymuszać nie będą powinni[...]

Testament Marcina z Budzisławia Wysockiego 1686/67
Syna Adama łowczego brzeskiego kujawskiego. Właściciel wsi Laski, Korytków i Rogów pod Turkiem w powiecie sieradzkim. Pierwszą żoną była Dorota z Potockich. Przed 1682r poślubił Justynę z Przytyckich.
[…] Żonę co za Janem Golczakiem z Łaszków była, to jest nazwiskiem Formankowiczowa , mieszkająca w Kolie, uwalniam z dziećmi wszystkiemi z poddaństwa. Na które uwolnienie dałem jej membran goły przed rezygnacją laskowską […]

Testament Andrzeja Gostyńskiego 1686/69
Syn Andrzeja kasztelana kamieńskiego. Przed 1658 rokiem poślubił Helenę córkę Stanisława Pudliszkowskiego i Barbary z Kąkolewskich. Od 1668r jego drugą żoną była Katarzyna córka Kazimierza Radomickiego i Zofii z Ossowskich.
[…] Krystiana uwalniam, inquantum by się syn napierał , gdyż on nie jest żaden poddany […]

Testament Piotra Kobierzyckiego 1686/68
Właściciel wsi Rajsko w powiecie kaliskim. Przed 1669 rokiem poślubił Zofię z Trzebickich
[…] Gałęskiemu wyrostkowi memu złotych półtorasta, a to za woły, com był winien babie jego i za zasługi jego. Atoli oddać krowy albo pieniądze za nie.[...]
[…] Także Macieja Gałęskiego z poddaństwa uwalniam , wolnym czyniąc i aby synowie mojej woli nie przeczyli. Rozkazuję [….]

Testament Krzysztofa z Bużenina Marszewskiego 1686/76
Syn Jana i Jadwigi z Pawłowskich, właściciel Mierzewa w powiecie kościańskim. Przed 1649 rokiem poślubił Annę córkę Mikołaja Kunińskiego i Anny. Zmarł bezpotomnie.
[…] Czeladzi mojej wiernej dawno służącey odkazuję jako Jaszewskiemu wychowańcowi, a własnemu poddanemu memu złotych trzysta, którego jako zbiegam uwolnił z poddaństwa, tak i tym testamentem potwierdzam i wolnym go sobie czynię, jednak po śmierci małżonki mojej. Wojciecha z małżonką jego jako księgami są już uwolnieni i syna organistą ich, jak i teraz wolnemi czynię po śmierci małżonki mojej. Naciszewskiego myśliwczyka alias Matysa uwalniam także z poddaństwa tym testamentem […] jednak po śmierci małżonki. Merskiego wychowańca z małego dziecięcia, że nie jest niczyj poddanny , ale sobie wolny i ja go wolnym czynię po śmierci małżonki mojej. Któremu także konia odkazuję[...]

Testament Anny z Kunińskich wdowy 1v Janie Łąckim 2v Krzysztofie Marszewskim 1689/91 j/w
Córka Mikołaj Kunińskiego i Anny z z Chudzińskich.
[…] Nieboszczyk Pan Krzysztof Marszewski małżonek mój niektórych z czeladzi poddanych swoich uwolnił z poddaństwa, jednych księgami grodzkimi poznańskimi, drugich księgami grodzkimi pyzdrskimi, jako to Wojciecha gospodarza i małżonkę jego i syna jego Krzysztofa organistę , jakom już wzwyż wspomniała o tych proszę , aby przy swojej wolności zostawali i nikt ich z sukcesorów moich do usług swoich nie przyniewalał. Ale gdzie ich wola będzie po śmierci mojej , to niechaj w pokoju sobie żyją[...]

Testament Aleksandra Makowskiego 1692/122
Syn Grzegorza i Teresy z Karchowskich, właściciel Gryżyny i Nielęgowa w powiecie kościańskim. Zmarł w 1692r bezpotomnie.
[…] Polecam Panom rodzonym moim obiema z wszystkimi poddanymi tamecznemi okrom karczmarza i starego włodarza z żoną jego, którego uwalniam wiecznemi czasy , a to czynię dla wiernych usług jego […]

Zachowano oryginalną pisownię

Zródło:
„Testamenty szlacheckie z ksiąg grodzkich wielkopolskich 1657-1680” wydał Paweł Klint
„ Testamenty szlacheckie z ksiąg grodzkich wielkopolskich 1681-1700” wydał Paweł Klint

W testamentach jest wiele adnotacji dotyczących czeladzi. Za zasługi zostali obdarowywanii znacznymi kwotami pieniężnymi, rzeczami, bydłem domowym etc. Jednak zapisane w testamencie pieniądze jak i przedmioty nie mogły być uznane jako spadek gdyż zgodnie z ówczesnym prawem dopóki nie uwolniło się od poddaństwa danej osoby wówczas nie należały się jej żadne zapisy spadkowe. Można więc powiedzieć, że na prawie 400 testamentów z okresu 1657- 1700 niewielu szlachciców zdecydowało się na uwolnienie z poddaństwa swojej służby.

Pozdrawiam,
Mirosława Giera

Z podobnych pozycji dostępne są np.:
Mieszczaństwo poznańskie w świetle Libri testamentorum
czy też:
"Woli mojej ostatniej testament ten... Testamenty staropolskie jako źródła historii mentalności XVII i XVIII wieku"

_________________
Pozdrawiam, Paweł
poszukuję: Wietrzykowski, Wyzuj, Gibowski, Sławek

Umarłych wieczność dotąd trwa, dokąd pamięcią im się płaci.

Wypis z książki „ Testamenty szlacheckie z ksiąg grodzkich wielkopolskich z lat 1657- 1680” Pawła Klinta.

Zapisane kwoty.
1651r- Franciszek Wożnica- 100 zł - [Komorowski Stanisław]
1651r- Januk – kobelarz – 30 zł - [ Komorowski Stanisław]
1651r- Matiasz hejduk -300 zł + uwolnienie z poddaństwa - [ Niegolewski Andrzej]
1651r- Marton – 300 zł - [ Niegolewski Andrzej]
1652r -żona Paulusika Adama – 209 zł - [ Bogurski Samuel]
1653r- Jakub , który jest w domu – 200 zł -[ Kobeliński Jakub]
1653r- Witkowski Wawrzyniec – 86 zł- [Kobeliński Jakub]
1655r- Wturkowski – sługa – 1000 zł - [ Bieniewski Jan ]
1655r- Strepczka chłopiec i córa zwana Tropczyna – 100 zł -[ Bieniewski Jan]
1655r- Wieszczycki – dziatkom – 100 zł - [ Bieniewski Jan]
1655r- Sadowska żona Sędziwoja -500 zł -zapisany posag księgi poznańskie -[ Bieniewski Jan]
1658r – Jadwiśka – wychowanka 100 zł -[ Pogorzelska Zofia]
1658r- Maryśka – 100 zł - [ Pogorzelska Zofia]
1658r- Orszulka – 20 zł - [ Pogorzelska Regina]
1658r- Foltyn – 40 zł- [Stanisław Wojnowski ]
1658r- Bielska – panna – 50 zł [ Wojnowski Stanisław ]
1659r- Anna wożniakówna – 12 grzywien - [ Jerzy Ściobor Chełmski]
1659r- Czarnecka Marianna panna- florenów 4 -[ Jerzy Ścibor Chełmski]
1661r- dzieci Adama - 500 zł - [ Swiniarski Stanisław]
1661r- Grylka Marcin – chłopiec -5 zł -[ Trzaskowski Stanisław]
1661r- Dąmbrowska sługa -100 zł + szaty stare -[ Krystyna Naramowska]
1661r- Małuskiemu -50 zł- [Swiniarski Stanisław]
1661r- Kramarce co siada pod ratuszem -10 zł - [ Swiniarski Stanisław]
1661r- Walski Kazimierz sługa Grudzieckiego Wojciecha -5 zł - [ Piotrachowski Tomasz]
1661r- Rafał – 15 zł - [ Swiniarski Stanisław]
1661r- Górecka Wojciechowa – 24 groszy - [ Piotrachowski Tomasz]
1662r- Gorzalczana sługa dawna -20 zł- [Zofia Szołdrska]
1663r- Faferlik -1 zł -[Błaszkowski Adam]
1663r- Jadamczyk [ Adamczyk] – 2 zł - [ Błaszkowski Adam]
1666r- Służebnica testorki – wolan+ wszystkie rzeczy + 20 zł -[ Jadwiga Potocka]
1667- Dorota panna- opiekunka dzieci – 200 zł- [ Mycielski Krzystof]
1667r- Brocki – uwolnić + 200 zł -[ Mycielski Krzysztof]
1667r- Bartnik – 30 zł -[ Mycielski Krzysztof]
1670r- Matuszek – chłopiec 160 zł + uwolnienie z poddaństwa -[ Mycielski Krzysztof]
1667r- Marcin- student co przy synu był – 12 zł - [ Dunin Aleksander]
1667r- Janusz – wożnica – 40 zł - [ Aleksander Dunin]
1667r- Wilatowski sługa- 112 zł + konia z siodłem z wozem prostym i siekierą- [ Aleksander Dunin ]
1667r- Kamiński – służący – 6 zł - [ Aleksander Dunin]
1667r- Lgowska Marianna- 100 zł - [ Barbara Radomicka]
1668r- Grabowski z czeladzi – 54 zł - [ Stanisław Strzelecki]
1668r- Pięścioszkowskiemu -75 zł - [ Stanisław Strzelecki]
1668r- Rybicki – 30 zł - [ Stanisław Strzelecki]
1668r- Gertruda gospodyni 300 zł i jej dzieciom po 100 zł każde- [Stanisław Strzelecki]
1668r- Skop- kmieć – 100 zł - [ Stanisław Strzelecki]
1668r- Stanisław z Pyzdr – cyrulik 60 zł -[ Zofia Kotarbska]
1669r- Wierzbicki – czeladnik -15 zł - [ Trąmpczyński Jakub]
1670r- Słomkowska Anna – 100 zł za zasługi - [ Napruszewski Marcin ]
1670r- Krzysztof – czeladnik 50 zł - [ Ossowski Krzysztof]
1670r- Ormiański – 20 zł- [ Będzyński Mikołaj]
1670r- Gosławski -20 zł - [ Będzyński Mikołaj]
1670r- Frącek – 20 zł - [ Będzyński Mikołaj]
1670r- Bartoszek – osobliwie 20 zł - [ Będzyński Mikołaj]
1670r- Ogrocki – 50 zł - [ Anna Przybyszewska]
1670r- Muszanka – miejska panna – 100 zł - [ Rogowski Jakub]
1671r- Maciej – kucharz 100 zł uwolnienie od poddaństwa - [ Pogorzelski Hieronim]
1671r- Krajewski -200 zł + uwolnienie z poddaństwa - [ Hieronim Pogorzelski]
1671r- Stangret – 50 zł + uwolnienie z poddaństwa - [ Hieronim Pogorzelski]
1671r- Grzybowska Anna- służka 500 zł - [ Zofia Groth]
1671r- Jasiek – 12 zł -[ Pogorzelski Hieronim]
1671r- Grzybowski Jakub sługa 180 zł - [ Zofia Groth]
1671r- Jadwiga – służąca matki – 400 zł - [ Zofia Groth]
1671r- Duprski -100 zł - [ Trzciński Jan]
1671r- Gliwski -30 zł - [ Trzciński Jan]
1672r- Śmiejowski z żoną 130zł + 40 zł - [ Wojnarowski Jan]
1672r- Rynalt – 60 zł + podjezdek - [ Wojnarowski Jan]
1672r- Wojciechowski 60 zł - [ Wojnarowski Jan]
1672r- Kozaczek 30 zł - [ Wojnarowski Jan]
1672r- Maciej -pisarz -100 zł- [ Wojnarowski Jan ]
1672r- Kozatka Marianna – 100 zł - [ Pawłowska Helena]
1673r- Kisiążeńska panna- zasłużone -100 zł -[ Stanisław Koryciński]
1673r- Senałkowski -18 zł + podjezdek - [ Stanisław Koryciński]
1673r- Miedziański Mikołaj chłopiec – za zasługi jego – 100 zł -[Stanecki Jan ]
1673r- Maciek – parobek -20 zł - [ Małachowski Jan]
1673r- Jan wożnica 50 zł - [ Tarnowski Jan]
1673r- Iwicka Marianna- za wierne jej zasługi 100 zł - [ Zawadzki Andrzej]
1673r- Żukowska Urszula – 100 zł – [ Stanisław Koryciński]
1673r- Jagliński czeladnik – 50 zł + kontusz czerwony - [ Jan Starnecki ]
1673r- Żórawska – gospodyni 20 zł - [Małachowski Jan]
1673r- Grąbkowski – służący 100 zł - [ Jan Tarnowski]
1673r- Justimowicz -100 zł - [ Jan Tarnowski]
1673r- Krzykowski – podjezdek + 50 zł -[ Jan Tarnowski]
1674r – Grygier Łaszcz – sługa – 150 zł - [ Przybyszewski Mikołaj]
1674r- Wieprzewska – 200 zł- [ Zakrzewski Stefan]
1675r- Jaworowski sługa – 100 zł -[ Marianna Rydzyńska]
1676r- Lipnica Malchera z dziećmi- wychowaniec i sługa – 200 zł + uwolnienie od poddaństwa [Jaskólecki Dobrogost]
1676r- Regina gospodyni z trojgiem dzieci – 300 zł -[ Urbanowski Jakub]
1677r- Borna Franciszek woznica – za zasługi 72 zł - [ Zaleski Wojciech]
1678r- Tatajek – 5 zł - [ Barbara Grabowiecka]
1679r- Marcin- wożnica- 4 zł - [ Marcella Gołkowska]
1679r- inspektor syna -90 zł - [ Krzysztof Żychliński ]
1679r- Czachorowski 70 zł - [ Krzysztof Żychliński ]
1679r- Krajewski 30 zł - [ Krzysztof Żychliński ]
1679r- Mirecki 30 zł - [ Krzysztof Żychliński ]
1679r- wożnica 10 zł -[ Krzysztof Żychliński ]
1680r- sługa Garetka 300 zł -[ Ostrowski Jan]

Łyżeczki srebrne.
1650r - Mościcka Teresa – 12 łyżek srebrnych – [Marianna Sokolnicka]
1661r - Nieżuchowska Olesia – 1 łyżka srebrna + pościel na cztery łoza [ Naramowska Krystyna ]
1663r. - Komorowska Anna – 5 łyżek srebrnych + pierścionki etc. [ Barbara Skrzetuska]
1663r - Gliszczyńska Dorota – 6 łyżek srebrnych [Anna Gliszczyńska ]
1663r - Gliszczyński Wojciech – 6 łyżek srebrnych [ Anna Gliszczyńska]
1665r- Gałczyńska ?- 6 łyżek srebrnych - [ Chwałkowski Wojciech]
1665r- Anna wnuczka – 11 łyżek srebrnych - [Bielski Wojciech]
1666r- żona Grzymisławskiego Jana – 1 łyżkę srebrną - [ Grzymisławski Jan]
1667r- Winkler Jan – 3 łyżki srebrne + 60 zł [ Aleksander Dunin]
1667r- Frąś – 1 łyżeczka srebrną, żupan etc. -[ Aleksander Dunin]
1667r- Dziatkom swoim – do rozdziału łyżeczki srebrne[ Dobrogost Bronikowski ]
1678r- Kowalski Andrzej – 12 łyżek srebrnych - [ Lisiecki Marcin]

Rzeczy i inwentarz
1651r- Fogoska Anna- dziewka – krowa i 10 grzywien - [ Komorowski Stanisław]
1651r- Gutowski – czeladnik – konia - [ Komorowski Stanisław]
1655r- Sadowska żona Jana – wedle kontraktu – [Jan Bieniewski]
1655r- Naramowski Stanisław – kontusz soboli i żupan -[ Jan Bieniewski ]
1658r- Karlińska- perły na szyję + 60 zł - [ Pogorzelska Zofia]
1658r- Kucharka – parę krów + 30 zł - [ Pogorzelska Zofia]
1658r- Dęboski – kontusz włosowy - [ Stanisław Wojnowski]
1659r- Karczmarczyk – krowa - [ Jerzy Ścibor Chełmski]
1660r- Skomorowski – parę podjezdków- [ Zakrzewski Piotr]
1660r- Bogusławskiemu – według dyskrecji- suknię starą- [ Piotr Zakrzewski]
1661r- Helena – dziwka – pierzynę i poduszkę - [ Krystyna Naramowska]
1661r- Krzysztof – urzędnik testorki – koń szpakowaty - [ Krystyna Naramowska]
1661r- Dąmbrowska – sługa – szaty białe – [Krystyna Naramowska]
1661r- Dragan Walek – dwie dziewczyny w Lubosu lub Charzewie, które sobie ma wybrać jako poddane [ Swiniarski Stanisław]
1661r- Matych – oddać parę wołów - [ Stanisław Swiniarski]
1661r- Warchalski – szabla karabelka - [ Stanisław Swiniarski]
1664- Anna- sługa – krowa - [ Rożnowska Teresa]
1664r- Barbara- sługa- [ Rożnowska Teresa]
1664r- Jadwiga sługa – krowa - [ Rożnowska Teresa]
1664r- Jan sługa- mendel owiec i wołu -[ Rożnowska Teresa]
1664r- Mateusz – sługa - mendel owiec i wołu -[ Rożnowska Teresa]
1664r- Gospodarz z gospodynią – żupan, czapki etc.- [Piotr Kołaczkowski ]
1665r- Boguś Bogusław -służący dłuższy czas-+20 zł + krowa - [ Wojciech Bielski]
1665r- Katarzyna [ Kasia] służąca dłuższy czas +20 zł + krowa - [ Wojciech Bielski]
1666r- Grzegorz – wożnica – klacz + 6 zł - [ Jakub Strzałkowski]
1666r- Ujazdowski Wojciech sługa – podjezdek- [ Barbara Radomicka ]
1666r- Jarnicki – czeladnik i sługa 12 lat – pistolety z ładownicą, koń pocztowy - [ Jakub Strzałkowski z Latalic] ]
1666r- Piotrowski -wyrostek – szabla srebrem oprawna etc.- [ Jakub Strzałkowski z Latalic] ]
1666r- Jernicki – sukien trzy- [ Jakub Strzałkowski z Latalic] ]
1666r- Jasiek - wożnica- suknie jedną, podjezdek lub bachmacik - [ Jakub Strzałkowski z Latalic] ]
1666r- Służebnica testorki – wolna- wszystkie rzeczy - [ Jadwiga Potocka]
1666r- czeladnik- zapłacić i ukontentować zasługi -[ Grzymisławski Jan]
1667r- Anna- podściółkę frąsiową bez podszewki- [ Aleksander Dunin]
1667r- Osuchowska Jadwiga – 10 grzywn - [ Piotr Dziezbiński]
1667r- Dzierżbińska Marianna -1 krowa, wolne mieszkanie u macochy, koni para.-[ Dzierżbiński Piotr ]
1669r- Kaliszkowska – krowa - [ Ewa Wardęska]
1669r- w gospodzie za długi – kontusz purpurowy i płaszcz - [ Jakub Trąmpczyński]
1669r- Dobiski – koniuszy- chłopcu na buty - [ Jakub Trąmpczyński]
1669r- Zielich dla żony żupan żólty stary kitajczany - [ Jakub Trąmpczyński]
1670r- Agnieszka – gospodyni- dużo inwentarza - [ Będzyński Mikołaj]
1670r- Jadwiga sługa – szubka + 50 zł [ Helena Pawłowska ]
1670r- Marusza- trzewiki - [ Kaczkowski Władysław]
1670r- Kłoszczyna – cokolwiek z drobiazgów - [ Mikołaj Będzyński]
1670r- Płaczkowska- poduszki - [ Helena Pawłowska]
1671r- Wolski – ubranie testora [ Hieronim Pogorzelski]
1671r- Jackowski – ubranie testora- [ Hieronim Pogorzelski]
1671r Kozłowski – ubranie testora - [ Hieronim Pogorzelski]
1671r- Ciecierski – rumak gniady- [ Hieronim Pogorzelski]
1672r- Rakowski Jan służacy 120 zł + 45 zł + podjezdek- [ Wojnarowski Jan]
1672r- Jan- wożnica 60 zł + podjezdek- [ Wojnarowski Jan]
1672r- Rynalt – 60 zł + podjezdek - [ Jan Wojnarowski]
1673r- chłopcu – kontusz, sajdak etc. - [ Tarnowski Jan]
1673r- Kazimierz – podjezdek + 100 zł - [ Jan Tarnowski]
1673r- Boniecki – para podjezdków - [ Stanisław Koryciński]
1673r - Głuskowski – żrebca młodego -[ Stanisław Koryciński]
1673r- Krzemieński – stary sługa – podjezdek i kontusz - [ Stanisław Koryciński]
1673r- Senałkowski – podjezdek + 18 zł - [ Stanisław Koryciński]
1673r- Zgniątkowska dla synów – podjezdek z kolibabką skórzaną- [ Stanisław Koryciński]
1673r- Kucharz- podjezdek- [Stanisław Koryciński]
1673r- Wątrobicki – chłopiec testora- podjezdek + kolibabka - [ Stanisław Koryciński]
1673r- Jagliński – czeladnik – kontusz czerwony + 50 zł - [ Jan Starnecki ]
1673r- Lisowski czeladnik – żupan- [ Marcin Broniewski ]
1673r- wyrostek – konia - [ Jan Ulatowski]
1673r- Krzykowski – podjezdek + 30 zł - [ Jan Tarnowski]
1676r- Jędrzej czeladnik [ Radowicki Stanisław]- 1000 zł + wilczur i suknie powszednie
1678r – Skotarz – myta kopę – [Barbara Grabowiecka ]
1678r- Matys- bednarz – pas srebrny w złotych jedenastu z Gostynia - [ Barbara Grabowiecka]
1679r- Anna ma zostać na kwaterze – spodnik-[ Czeska Małgorzata]
1679r- Sokól – jałowica dobra żrebię- żupan, czeszynka - [ Stanisław Zakrzewski]


Ciekawostka znaleziona w Kwartalniku Kultury Materiałowej 2013/61 nr 2
[…] W 1613r uchwalono leges sumptuariae, które postanowiły, aby żaden mieszczanina ani plebeius excepto Magistratu nie śmiał zażywać szat jedwabnych i podszewek, także futer kosztownych , okrom lisich i innych podleyszych, także w safianie aby żaden nie chodził. W 1655r listę tę poszerzono o klejnoty, droższe gatunki sukna, futra sobole rysie i marmurki , pasy jedwabne[...]

[...]Ważnym przedmiotem odnotowanym w inwentarzach i testamentach były łyżki srebrne. Cenne ze względu na dużą wartość materialną. Właścicielem łyżek srebrnych było aż 14 mieszczan gostyńskich ( znalazły się one w 9 testamentach i 5 inwentarzach. Odnotowano ich razem 48.
W dwóch testamentach nie podano liczby zapisywanych łyżek. Fabian Cyrulik miał np. trzy łyżki, Lorenc Loki mieszczanin kożmiński posiadał 12 łyżek srebrnych, taką samą ilość posiadała Anna Lorencka oraz Jan Ciepa.
[…] Jan Ciepa zeznał w swoim testamencie , że ma „ łyżek srebrnych 12, guzików srebrnych do żupanu 24, drugich 18, pas męski i nożenki oboje srebrem oprawne, pas drugi jedwabny z przączką srebrną. Item kompas srebrny.
Łukasz Trestkowicz miał 7 łyżek srebrnych i pasek srebrny w młyńskie koła [...]
[…] Poza odzieżą posiadano także stare pieniądze np.: Mateusz Musieł mieszczanin gostyński miał” pieniędzy starych potroyonych trzy groszy dziewięć, groszy starych złotych siedem, groszy pięć, ortów gdańskich, złotych siedem groszy dwadzieścia dwa, szostaków starych sześć, pułtalarków dwa i trzeci grzywnowy, czwartaków trzy, półgroszków starych 55”[...]

Pozdrawiam,
Mirosława Giera

Z inwentarza po zm. dziekanie fary poznańskiej i z jego drugiego testamentu. Rok 1726. Z uwagi na urok staropolszczyzny pozwoliłem sobie na wersyfikację :)


Koszul brudnych cztery
w piątej leży
szóstą dziad wziął
siódmą ukradzono
ósmą gospodyni podarła na łatanie innych koszul

Puzderka do wódki dwoje
w których flaszek brakuje kilku

Kobierzec jeden stary
który na stole bywał

Żadnych sreber i klejnotów nie masz
i nie zostanie po mnie

_________________
Pozdrawiam - Bartek

HIC MORTVI VIVVNT ET MVTI LOQVVNTVR. A dbałość o naukę jest miłość.

Opis inwentarza plebani w Czaczu na podstawie testamentu Sebastiana Trzaskowskiego plebana test. 1661/36

1. Cyna - tej sztuk jedenaście . Miedż, kocieł piwny, panewka bez nóg, garniec piecowy.
2. Żelazo -siekiera jedna, pieła od rzezania drew, rożnów wielkich dwa, mały jeden, łańcuch żelazny zerwany, drybanek od kotła.
3.Obora- krów dojnych jedenaście, jałowic na ocieleniu trzy, wołów sześć, jałowiczka łońska jedna, latosich cieląt czworo.
4. Stajnia- koni czterech.
5. Owczarnia- Owiec trzydzieści dwie,.
6. Świnie- wieprzów dwuletnich pięć, łońskich świni pięć, maciorka stara jedna, Gęsi jedenaście, kokoszy piętnaście, kokot jeden , kapłanów [!]* pięć.
Pług jeden, wóz jeden bosy, radło i brony, kół starych pięć, Statki drzewiane. Kadzi dwie , wanna szatna jedna, ceber jeden, kierzeń dwie, fasek różnych pięć, faska do umywania jedna, szkopków trzy, ćwierci dwie. Skrzynia mączna jedna, szaf w sieni dwie, stołów trzy, wiertel jeden, Słomianów dwie, skrzyń trzy, to jest dobrych dwie okowanych, trzecia bez wieka, Szkatuł oprawnych cztery. Mleczno masła rozmiarów dwanaście w garncach, faska jedna, Przędzy sztuk dwanaście. Paczesny sztuk pięć bez dwóch seceników[?] zgrzebney sztuk cztery, drelichu sztuk trzynaście. Obrusów paczesnych trzy, cwelichowych dwa, poszew cienkich na pierzyny dwie, poszewek sześć cienkich, pierzynka spodnia jedna, pierzyna wierzchnia jedna, poduszek zagłownych ośm, parobcza pierzyna jedna z zagłówkiem, dziewcza pierzyna jedna z zagłówkiem, chłopięca jedna i z poduszką, kołderka płócienka perskiego, kilimik perski na ścianę. Białych szat par pięć. Kapalusz[!]
Połci trzy całych, czwarty pół, sadeł dwie, piwa beczek dwie w piwnicy, w komorze dwie, trzecia Jego Mości. Sierpów dwa.

* Chodzi za pewne o kapłon jest to nazwa kogutów kastrowanych po osiągnięciu wieku 10 tyg. oraz specjalnie tuczonych. Ubój następuje gdy kapłon ma 150-180 dni. Osiąga wtedy wagę 2,5- 5 kg. Kapłony były kiedyś wykwintnym daniem. Kuchnia staropolska XVI i XVII wieku obfitowała w przepisy na dania z kapłonów( np. zachowanie menu profesorów Akademii Krakowskiej z 1562r zawiera m.in.„ potrawkę z 5 kapłonów” ]. Być może proboszcz czacki hodował 5 kapłonów na taką właśnie potrawkę.
Bardzo ciekawe danie, pewnie już zapomniane

Pozdrawiam,
Mirosława Giera